Муско (история)

Википедиысь материал

Муско сярысь гожтыса кельтэмын 1147-тӥ арын. Озьы ке но та интыын калык со дырлэсь азьвыл но улӥз: куд-ог тодосчиос лыдъямъя, соос отчы интыяськиллям 5 сюрс арлэсь азьлогес. Но тросэз, валамон, таӵе веранэн соглаш уг луо. Куд-ог тодосчиослэн верамзыя, Муско кыл кылдэмын кык люкетлэсь: моск - вашкала славян кылысь кремень шуэмез возьматэ, ков - пегӟыны. Озьыен, «Москва» возьматӥз из сьӧры пегӟон инты шуэмез. Бӧрысь та кылэн нимамын вал город шортӥ ортчись шур но.

Мускоез кылдытӥсен лыдъяське Суздаль князь Юрий Владимирович Долгорукий. Мускоез радъян но азинтон уже пыриськизы Долгорукий бӧрсьы улэм князьёс-эксэйёс но: Андрей Боголюбский, Иван Красный, Дмитрий Донской, Иван Грозный, Борис Годунов но мукетъёсыз.

Озьы-а, тазьы-а но, 13-тӥ даурын Муско - ас понназ улӥсь княжестволэн шорсюлмыз. Нош 15-тӥ даурлэн пумаз Муско бордын кылдэ огъя Ӟуч государство. Со дырысен Муско Европаысь одӥгез бадӟым город луэ. Уно дауръёс ӵоже ини Муско Россиысь культурая улонлэн шорсюлмыз луэ. Татын нырысьсэ радъямын вал книга поттон, кылдытэмын нырысетӥ театр но университет.

Трос курадӟоно луиз Мусколы. Кык но ӝыны даурлэсь кема татаро-монгол зӥбет улын улоно луиз. Тушмонэз пазьгон ужез вырӟытӥз ӵапак Москва - со калыкез огазеяз татар-монголъёслы пумит. Со бӧрсьы но чидано луиз на Мусколы: 1612-тӥ арын поляк-литва интервентъёсын жугиськоно луиз, нош 1812-тӥ арын - француз эксэйлэн Наполеонлэн армиеныз. 1941-тӥ арын Муско доры матэктӥзы Гитлерлэн ожгарчиосыз, но город зэмос крепостьлы пӧрмиз, кожалод. 168 сюрс пала москвичъёс фашистъёсын нюръяськыны кутскизы, 450 сюрс калык сюлмаськиз Мускоез немецъёслэсь утьыны. Тушмон дугдытэмын вал. Табере Муско - вӧл-вӧл, чебер но бадӟым город. Отысь пумиталод эркын поръян интыосты, шуръёс вамен чебер выжъёсты, уно пӧртэм синпелетъёсты. Мусколэсь историзэ чакланы луоз городлэн архитектураез вылысь но. Валтӥсь тодметэз - городлэн 16-тӥ даурлы тупась котырес радлыкез.