Кубыз (сиосын инструмент)

Википедиысь материал

Кубызскрипкалэн удмурт калык вариантэз. Азьвыл сое киын лэсьтыло вал, али нош фабрикаын лэсьтэм скрипкаос уже кутӥсько. Азьвыл соин шудо вал ал вылэ пуктыса.

Кубыз нимлэн этимологиез тюрк: кылсярысь, казахъёс асьсэлэсь одӥг пулэсь вӧлэм скрипказэс комуз, кобуз кылъёсын пусъё, крашиньёс ымкрезез (варганэз) кубыз шуо. Со ик кыл мукет калыкъёсын но асэстэмын: поръёс скрипказэс ия-ковыж шуо, мадьяръёслэн нош koboz кылзы ньыль яке тямыс езо крезьгуро инструментэз возьматэ.

Калык этимологияя «та кыл кыклы люкиське. «Ку» со кыӵе ке пӧйшурлэн куэз; «быз» кыӵе ке золтэм езлэн куараез. Вашкала дыръя куэз векчи лемта кадь вандылыса, позыръяса, кыӵе ке пу борды золтыса шудозы вылэм. Соин ик сыӵе «бызгетон» шудонлы «кубыз» ним понӥлям» (Кузебай Гердкытысь со цитата басьтэмын?).

Поръёслэн ия-ковыжзы, удмуртъёслэн кубыззы выллем ик, нырысь-валысь одӥг пулэсь вӧлэм кык езо крезьгуро инструмент вылэм, 1930-тӥ аръёсы соин ал вылазы пуктыса шудо на вал ай (берло сое фабричной скрипка воштӥз) . Сыӵе ик скрипказы чувашъёслэн но вылэм, шудон манерез но удмуртъёслэн выллем вылэм . Мордваос скрипказэс гарьзе, стрепка, кайга шуиллям. Хантъёслэн но мансиослэн одӥг езо вӧлэм нин-юх нимо крезьгуро инструментсы вань. Шор дауръёсы ву шапык выллем формаё одӥг пулэсь вӧлэм скрипказы ӟучъёслэн но вылэм — гудок. Нош коми калык шудэ вылэм си-гудӧк нимо скрипкаен.

Кубыз трос аръёс чоже вунэтэмын вал. Берло аръёсы нимысьтыз кубызэн шудон амалъёсты но гуръёсты каллен бичаны кутскизы. Анастасия Петрова но Миклош Деметер (Печ университетысь, Венгрия) сюрс укмыс сю укмыстон тямысэтӥ арысен ветлӥзы Татарстанэ но Марий-Элэ, утчазы пересь усточиосты. Миклош дышетскиз выль кубызъёс лэсьтыны, быгатыса ачиз шудиз. «Эктон корка» студиысь Алексей Кузнецов та ужез азинтиз. Али кубызэн трос коллективъёс шудо ини (нимъёссы?).