Инюпиак кыл

Википедиысь материал
Инюпиак кыл
Аслаз нимыз Iñupiatun
Территориез АОШ (Аляска) но Канада
Вераськисьёсыз ог 3000 адями
Алфавитэз Латиница
Кыллэн кодэз
ISO 639-1 ik
ISO 639-2 ipk
ISO 639-3 ipk (esi + esk)
Инуит кылъёс Америкалэн карта вылаз
Инюпиак кыл (ipk) = Qawiaraq (esk) + Inupiatun (esi)

Инюпиак кыл, Инюпик кыл яке Аляскаысь инуит кыл (аслаз нимыз: Iñupiatun) — Эскимос-алеут кылъёслэн семьяысьтызы эскимос инуит кылъёслэн группаязы пырись кыл. Америкалэн Огазеяськем Штатъёсаз Аляска штатын улӥсь инюпиакъёслэн но Канадаын улӥсь ууммармиутъёслэн кылзы.

Инюпиак кылэз дышето Аляскаысь Норт Слоуп районысь Iḷisaġvik College-ын но.

Диалектъёсыз[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

Инюпиак кыллэн диалектъёсыз:

  • Сьюард полуостровысь инюпиак:
    • Беринг проливысь инюпиак: Ingalikmiut, Imaqłit, Kiŋikmiut, Tapqaġmiut, Ukiuvaŋmiut.
    • Кавиаракысь инюпиак: Siñġaġmiut, Qaviaraġmiut, Ayaqsaaġiaaġmiut, Aziagmiut, Iġałuiŋmiut.
  • Уйпал Аляскаысь инюпиак
    • уйпал — шунды пуксён пал Аляскаысь инюпиак яке Малимиут кылъёс: (Аляскаысь Нортвест Арктик районын)
      • Коцебуысь диалект яке Уйпал малимиут: Pittaġmiut, Kaŋiġmiut, Qikiqtaġruŋmiut
      • Кобукысь диалект яке Лымшор малимиут: Kuuŋmiut, Kiitaaŋmiut (Kiitaaġmiut), Siiḷviim Kaŋianiġmiut, Nuurvinmiut, Kuuvaum Kaŋiaġmiut, Akuniġmiut, Nuataaġmiut, Napaaqtuġmiut, Kivalliñiġmiut.
    • Норт Слоупысь инюпиак: (Аляскаысь Норт Слоуп районын)
      • Пойнт Хоупысь диалект: Tikiġaġmiut
      • Норт Слоупысь диалект: Utuqqaġmiut, Siḷaliñaġmiut (: Kukparungmiut но Kunmiut), Kakligmiut (:Sidarumiut, Utkiavinmuit но Nuwukmiut), Kuulugruaġmiut, Ikpikpagmiut, Kuukpigmiut (: Kañianermiut, Killinermiut но Kagmalirmiut)
      • Анактувук Пассысь диалект: Nunataaġmiut
      • Канадаысь диалект яке Ууммармиут: Uummarmiutun. (Канадаысь Аклавикын но Инувикын).

Инюпиак алфавит[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

Англи кылын Welcome to Barrow
Инюпиак кылын Paġlagivsigiñ Utqiaġvigmun
Iḷisaġvik College (only school before high school education of инюпиакъёс)

Аляскаысь инюпиак алфавит[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

Уйпал Аляскаысь инюпиак алфавит (Atchagat):

A Ch G Ġ H I K L Ł Ł̣ M N Ñ Ŋ P Q R S Sr T U V Y
a ch g ġ h i k l ł ł̣ m n ñ ŋ p q r s sr t u v y

extra letters for Аляскаысь dialectic usage:

  • Diomede : e
  • Bering : w , z , zr
  • Kobuk :
  • Seward : b

Канадаысь инюпиак алфавит[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

Канадаиысь инюпиак (Ууммармиут):

A Ch F G H Dj I K L Ł M N Ñ Ng P Q R Ȓ T U V Y
a ch f g h dj i k l ł m n ñ ng p q r ȓ t u v y

Аляскаысь но Канадаысь диалектъёс[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

Аляскаысь инюпиак [1] Канадаысь инюпиак [2] удмурт ним
Uummaġmiutun Uummarmiutun Канадаысь инюпиак кыл
siksrik hikřik Urocitellus parryii
qugruk qugřuk Cygnus columbianus
aaġlu arlu Orcinus orca
amaġuq amaruq Canis lupus
isuŋŋaġluk ihun’ngaq Stercorarius pomarinus
kaŋuq kanguq Chen caerulescens
qunŋiq qun’ngiq Rangifer tarandus
tiġiganniaq tiriganiaq Vulpes lagopus
umiŋmak umingmak Ovibos moschatus

Трос лыдлэн формаосыз[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

singular dual plural удмурт ним
iqaluk iqaluuk iqaluich чорыг
qimmiq qimmik qimmich пуны
argak argaak argaich ки
iñuk iññuk iñuit адями; калык
Iñupiaq Iñupiak Iñupiat Инюпиак калык
Qułłiq Qułłik Qułłit Чукча калык
kuuk kurrak kuugich / kurgit шур
aġnaq aġnak aġnat нылкышно
iri irrak irrat син
tupiq tuppak tupqich / tupqit tent (North Slope); гурт (Kobuk)

Лыд нимъёс[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

tattooed (kakiñiq) Ukiuvaŋmiut нылкышно, 1910
Nalukataq fest, Barrow, 2006
Норт Слоупысь инюпиак[1] уйпал — шунды пуксён пал Аляскаысь инюпиак [1] Ukiuvaŋmiut [3] удмурт ним
atausiq atausriq atausiq одӥг
malġuk malġuk maġluuk кык
piŋasut piñasrut piŋasut куинь
sisamat sisamat sitamat ньыль
tallimat tallimat tallimat вить
itchaksrat itchaksrat aġvinikłit куать
tallimat malġuk tallimat malġuk tallimat maġluuk сизьым
tallimat piŋasut tallimat piñasrut tallimat piŋasut тямыс
quliŋuġutaiḷaq quliŋŋuutaiḷaq qulinŋutailat укмыс
qulit qulit qulit дас
qulit atausiq qulit atausriq qulit atausiq дас одӥг
qulit malġuk qulit malġuk qulit maġluuk дас кык
qulit piŋasut qulit piñasrut qulit piŋasut дас куинь
akimiaġutaiḷaq akimiaŋŋutaiḷaq agimiaġutailaq дас ньыль
akimiaq akimiaq agimiaq дас вить
akimiaq atausiq akimiaq atausriq agimiaq atausiq дас куать
akimiaq malġuk akimiaq malġuk agimiaq maġluuk дас сизьым
akimiaq piŋasut akimiaq piñasrut agimiaq piŋasut дас тямыс
iñuiññaŋŋutaiḷaq iñuiñaġutaiḷaq inuinaġutailat дас укмыс
iñuiññaq iñuiñaq inuinnaq кызь
iñuiññaq qulit iñuiñaq qulit inuinaq qulit куамын
malġukipiaq malġukipiaq maġluutiviaq ньыльдон
malġukipiaq qulit malġukipiaq qulit maġluutiviaq qulit витьтон
piŋasukipiaq piñasrukipiaq piŋasuutiviaq куатьтон
piŋasukipiaq qulit piñasrukipiaq qulit piŋasuutiviaq qulit сизьымдон
sisamakipiaq sisamakipiaq . тямыстон
sisamakipiaq qulit sisamakipiaq qulit . укмыстон
tallimakipiaq tallimakipiaq tallimativiaq сю
kavluutit . kabluutit сюрс

Валэктонъёс[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

Чӧлсконъёс[Тупатыны | бамлэсь кодзэ тупатоно]

Википедиялэн логотип
Википедиялэн логотип

Инюпиак кылын
Википедилэн нимаз люкетэз вань
«Makpiġaaq Kanna»